Hiro’a n°162 – E reo tō ‘u : Te tahi mau fa´a´ohipara´a no- te no- noha, te para, te patoa purahi e te pia tahiti

E reo tō ‘u 

Direction de la culture et du patrimoine (DCP) – Te Papa hiro’a ‘e Faufa’a tumu 

Rohipehe : Natea Montillier Tetuanui (vāhine) ’Ohipa : ‘Ihi nūna’a, ‘ihi reo www.culture-patrimoine.pf 

Te tahi mau fa´a´ohipara´a no- te no- noha, te para, te patoa purahi e te pia tahiti 

Teie te tahi nau rā’au e tupu nei nā ni’a i nā ‘e’a to’opiti nō ‘Ōpūnohu i Mo’orea– te ara-tupuna ‘e te ‘e’a nō te ‘āro’a Pu’uroa – i fāna’o i te tahi mau paruai fa’a’ite’itera’a i tō rātou fa’a’ohipara’a i roto i te orara’a ā te Mā’ohi, i te mātāmua iho ā rā. 

Nōnoha, Paspalum orbicular, herbacée, Rice grass, POL 

E tāpo’i fare teie ‘aihere no’ano’a ; i Tupua’i e parauhia e ‘āretu, e taru no’ano’a ‘aore rā e ‘ehere i te fenua Rapa. 

Para, Ptisana salicina, Grande fougère terrestre, horseshoe fern, IND 

E ‘amuhia te hīata na’ina’i i te tau o’e (Barrau, 1959 : 148). « E piri ri’i tō na hōho’a i te nahe, teie rā e mea hu’a ri’i o na. E tupu o na i ni’a i te tua ‘āivi hau atu i te 600 mētera i te teitei. » (R. Taputuara’i, 2016). 

Pātoa purahi, Rorippa sarmentosa, plante, Polynesian cress, POL 

E ‘aihere ha’a tōtōrā mai te mā’a pape ra te huru ; e ‘amuhia ; e fa’a’ohipahia ei rā’au roto e ei rā’au tāpiri. E rā’au tupu-pae-fare te pātoa purahi tē poiherehia e te ta’ata i tahito ra. E fa’a’ohipahia nō te rā’au ‘ōuma pē (ulcère), te ‘ō’ouma, te hota. 

Pia tahiti, Tacca leontopetaloides arrow-root de Tahiti, Polynesian arrowroot, POL 

E rau’ere 1 mētera i te roa  ; e mea nehenehe roa ia firi ana’e-hia te hī’ata teatea i tūpa’ipa’i-rapa’au-hia i roto i te pape tāporo. E ‘uihia te mā’a (e tāra’ihia i te tahi taime) ia roa’a mai te pia pū’ehu pi’ihia pia rautahi ; e oihia i te mā’a hotu (ota ‘aore ra ‘ama) ei po’e. I teie mahana, ua monohia te pia rautahi e te pia maniota. E tāpia-ato’a-hia te ‘ahu tapa i te tau tahito (Barrau, 1965 : 61).