Hiro’a n°164 – E reo tō ‘u : Te tahi mau fa´a´ohipara’a no- te reva, ro-´a-, ta´ata´ahi-ara, ta-hinu e te ta-more

E reo tō ‘u 

Direction de la culture et du patrimoine (DCP) – Te Papa hiro’a ‘e Faufa’a tumu 

Rohipehe : Natea Montillier Tetuanui (vahine) ’Ohipa : ‘Ihi nūna’a, ‘ihi reo www.culture-patrimoine.pf 

Te tahi mau fa´a´ohipara’a no- te reva, ro-´a-, ta´ata´ahi-ara, ta-hinu e te ta-more 

Teie te tahi nau rā’au e tupu nei nā ni’a i nā ‘e’a to’opiti nō ‘Ōpūnohu i Mo’orea– te ara-tupuna ‘e te ‘e’a nō te ‘āro’a Pu’uroa – i fāna’o i te tahi mau paruai fa’a’ite’itera’a i tō rātou fa’a’ohipara’a i roto i te orara’a ā te Mā’ohi, i te mātāmua iho ā rā. 

Reva, Cerbera odollam, Suicide tree,IND  

E tumu hāviti mau teie ia hi’ohia nā raro atu, nō tō na ‘āma’a tīoioi e tō na rau’ere pū-rōroa. E piri te hōho’a ō tō na mā’a hotu i tō te vī (nō reira i pi’i-hia ai Cerbera manghas), e mā’a ta’ero fa’atīnai teie. Ei hāmanira’a rā’au tahiti, e, i te tau tahito, ua rave-ato’a–hia nō te ‘ōro’a tahutahu e te ha’amorira’a tahito (Barrau, 1965 : 61).  

Rō’ā, Pipturus argenteus var. argenteus, Native mulberry, END 

 E ha’a-faufa’a-hia i Meranetia e tae atu i Porinetia. Hō’ē ā huru fa’a-’ohipa-ra’a e tō te ‘ologa ‘aore ra te ‘olona ō Vaihī (Touchardia Latifolia), e rara’ahia ei ‘ahu e fa’a’una’una ‘ō tē hope i te marū e te a’ia’i i Tahiti e i Aotearoa ; e hirohia ei taura pa’ari maita’i, ei ‘ānave ‘ā’ira e ei ‘ūpe’a mata na’ina’i roa. E rā’au pirimato teie e tupu ato’a ra i tahatai i te mau motu Tuamotu mā.  

Tāhinu, Heliotropium foertherianum, arbre, Velvetleaf soldierbush, IND 

 E rā’au pa’ari, e tupu-haere-noa i Tuamotu mā, e uru tā’āto’a i te mātamua i Pare (Pape’ete, Pira’e-‘Arue). (Henry, 2004 :65) E rapa’au te hinu ō te huero ō te mā’a hotu i te mau ma’i ‘iri : Ei hāmanira’a rā’au tahiti. I tē parauhia ra, i te Tuāmotu, e ‘amu-otahia te rau’ere tōhonu ‘aore ra e ravehia ‘ei ‘āno’i ‘i’o honu ‘aore ra ‘īnai’ ‘aore i’a ‘ō te ‘eu-hogi–hia. NMT, 2012. E ravehia te ‘ōmou rau’ere nō te arero mā’a, ta’ero i’a, tōmea. 

Ta’ata’ahi-ara Dricocephala integrifolia herbacée, Herbaceous plant, POL 

 Ei hāmanira’a rā’au tahiti. 

Tāmore, Persicaria glabra, plante, Water pepper, POL  

E ‘ite-hā–noa-hia o na i te fenua varivari. Ei hāmanira’a rā’au tahiti tō na tiare. Ua rau tō te tāmore mau fa’a’ohipara’a  ; nō te tāmā i te ate, tāmaru i te uaua i puta to’eto’e.