Hiro’a n°174 – E reo tō ‘u
Direction de la culture et du patrimoine (DCP) – Te Papa hīro’a ‘e Faufa’a tumu
Rohipehe : Natea Montillier Tetuanui (vahine)
’Ohipa : ‘Ihi nūna’a, ‘ihi reo
www.culture-patrimoine.pf
Te tahi mau fa’a’ite’itera’a nō nā manu to’otoru, te ‘ōtatare, te putu nīnamu e te hē
Teie nā manu to’otoru, te ‘ōtatare, te putu nīnamu e te hē e tae nā ni’a i te tahi mau marae, e o tē fāna’o i ‘Ōpūnohu i Mo’orea i piha’i iho i te marae Teti’irua, i te tahi paruai fa’a’ite’itera’a i tō rātou aura’a ei tāpa’o i roto i te orara’a ā te Mā’ohi, i te mātāmua iho ā rā.
‘ōtātare, Acrocephalus longisrostris, Rousserolle à long bec de Mo’orea, Mo’orea reed-warbler
15 tenimetera i te roa. E piti huru ‘ōtātare, e manu ‘utu roa, hō’ē e mea teatea, hō’ē e mea uri, i roto i te mau fa’a nō Tahiti e Mo’orea ; tō roto i te uru pūrau e te uru ‘ofe e tae atu i te 800 m i te teitei i uta. Ia ta’i, e ha’amaha ri’i o na i tō na pererau, e rave rau nota e « turū » e fa’aro’ohia. Ia tāpiti nā ni’a iho noa te ta’i, nō rātou iho ā teie ta’i. E rere-hā-noa te ‘ōtātare nō te ‘amu i te manumanu, te tahi mau mo’o na’ina’i e mea varavara rā, e te huero, nō roto mai te rau’ere marō i raro, i roto i te aru, i ni’a i te tumu e te ‘āma’a rā’au. I te matahiti 1980 te ‘ite-hōpe’a-hia o na, ua ‘ore roa paha i teie mahana i Mo’orea. Ia ara : E topa-ato’a te ta’ata tahiti i te i’oa ‘ōtātare i ni’a i te ruro.
putu nīnamu, ruru ‘ōputu, albatros
Ia tau te putu nīnamu i ni’a i te ‘aito i pīha’i iho i te marae, e mana’ohia e o Ātea te atua. (Henry, 2004 : 407)
Hē, chenille, caterpillar
E mā’a tau o’e i tahitō ra. I roto i te ‘ā’ai nō Hina-rau-re’a (Ta’aroa, in Bseo n° 59, 1937 : 694), e tāui te hē i tō na iho hōho’a, e mea ha’avare (e riro ho’i ei pepe), e mea huaira, e mea te’ote’o, e mea pōpore, e mea he’e-para-puhi, e mea tauto’o, e mea tīnai-‘atā. E fa’a-hōho’a te pa’arira’a ō te hē i roto i nā ana to’otoru i te pa’arira’a ō te ta’ata, ‘oia ho’i te tau tamari’i, te tau taure’a, te tau ruhiruhia; e ha’a-mana’o-ato’a-hia te hē e te nuna’a i te ‘ore-roa-ra’a ō te mā’a ō te mau peho fē’ī, i te fa’a nō Vai-iha iho ā ra, i Tahiti.
Légendes
hē, hōho’a pū nō te fa’a’apu (chenille)
‘Otātare, Hōho’a Joann Pere/ DRM, 2012 rousserole
Putu ‘uo’uo, höho’a C. Serra/ Diren, 2007 (albatros, fou masqué)
